تاثیر نور بر انسان و سلامت بدن و روان

حوزه تاثیر نورپردازی بر انسان بسیار گسترده است. نورپردازی بر احساسات، خلق و خو و حتی سلامت انسان تاثیر دارد. نورپردازی مناسب می تواند خلق و خو را بهبود دهد.
قبل از این که به بررسی تاثیر نورپردازی بر بدن و روان انسان بپردازیم؛ بهتر است اشاره مختصری به مفاهیم مرتبط با نور و روشنایی داشته باشیم. منابع متنوعی برای ایجاد نور وجود دارد. هر کدام از این منابع، نور‌های متفاوتی را با رنگ‌ها و کاربردهای مختلف ایجاد می‌کنند. در واقع هر منبع نور، یک منبع شار نوری است و هر چه شار نورانی که به سطح جسم برخورد می‌کند بیشتر باشد، جسم بهتر دیده می شود. نور محیط نقش بسیار مهمی در زندگی ما دارد و تاثیرات نورپردازی بر انسان را نمی‌توان نادیده گرفت.

نور مرئی و قابل دید توسط انسان، در واقع یک موج الکترومغناطیس است که در محدوده 380 نانومتر تا 780 نانومتر قرار دارد. به خاطر وجود نور است که ما می‌توانیم جهان اطراف خود را ببینیم و آن را درک کنیم. پارامترهایی مانند شار نور، شدت نور و بازده نور برای انواع مختلف نور ارزیابی می‌شوند. در تکنولوژی نورپردازی پارامتر بازده نوری نشان دهنده نسبت شار نور به مصرف برق است. این پارامتر ها میزان کیفیت نور را تعیین می‌کنند. در جاهایی که دیدن جزییات و اشیا بسیار ریز مهم است باید از نور با کیفیت بالا استفاده شود.

تاثیر نورپردازی بر احساسات انسان چگونه است ؟

تاثیر نورپردازی بر انسان را بسیاری از روانشناسان مجرب تایید کرده‌اند. نور روشن احساسات مثبت یا منفی ما را قوی‌تر می‌کند. زمانی که ما در نور ملایم قرار می‌گیریم؛ ارسال سیگنال‌های آرامش بخش به مغز آغاز می‌شود.

یک مثال بارز از تاثیر نور بر روان انسان به وجود آمدن حس خوب با قرار گرفتن در معرض آفتاب ملایم می‌باشد. پرتوهای آفتاب لحظات ما را زیباتر می‌کنند.

نورپردازی مناسب می‌تواند بهره‌وری کارکنان را بهبود بخشد و خریداران را به خرید یک محصول خاص ترغیب کند. شدت نور، فرکانس آن، چشمک زن بودن و رنگ نور می‌تواند احساسات افراد را دستکاری کند. حدود 80 سال پیش، گری والتر، محقق آلمانی، کشف کرد که فرکانس سوسو زدن نور بر فعالیت مغز تاثیر می‌گذارد. احتمالاً متوجه شده‌اید که تأمل در یک شمع سوزان، احساس خوشایندی از آرامش و هماهنگی درونی ایجاد می‌کند. دلیل آن این است که سوسو زدن روی چشم‌ها اثر ماساژ دارد و خستگی را از بین می‌برد. فرکانس سوسو زدن یک شمع در محدوده ریتم‌های آلفا و تتا قرار دارد. این مدیتیشن منظم آرامش آلفا-تتا نامیده می‌شود و منجر به افزایش خلاقیت، بهبود قابل توجه مقاومت در برابر استرس و عملکرد می‌شود و همچنین باعث بهبود وضعیت حافظه طولانی مدت و کوتاه مدت می‌گردد.

نورپردازی های مصنوعی بسیاری وجود دارند که مغز را با امواج تتا تحریک می‌کنند و فواید زیادی دارند. بعضی از این فواید به شرح زیر می باشند:

1. کاهش استرس و احساس اضطراب
2. بازیابی آسان بدن و هوشیاری پس از استرس های جسمی و روحی
3. تقویت سیستم ایمنی بدن
4. به وجود آوردن سطوح عمیق آرامش
5. افزایش شدت احساسات
6. تقویت شهود
7. توسعه ارتباط با اعماق ناخودآگاه، جایی که تجربه، خلاقیت و پس زمینه احساسی ما ذخیره می‌شود.
8. افزایش سطح خلاقیت
9. افزایش توانایی حل مسئله
10. برنامه نویسی ناخودآگاه
11. افزایش توانایی‌های یادگیری
12. تقویت حافظه بلند مدت

آیا رنگ نور در کوچک و بزرگتر نشان دادن محیط اطراف نقشی دارد؟

با استفاده از تاثیرات نورپردازی بر احساسات انسان می توانیم فضایی را کوچکتر یا بزرگتر از آنچه هست؛ نشان دهیم. با کنترل صحیح رنگ نور می‌توانیم ابعاد بصری فضا را آن‌طور که می‌خواهیم تغییر دهیم. استفاده از نورهای با رنگ روشن سبب می ‌شود فضا بزرگتر به نظر برسد.

• استفاده از لامپ های با نور قرمز در نورپردازی هر چند فضا را گرم و صمیمی می ‌کند اما سبب می ‌شود اتاق کوچک تر به نظر برسد.
• هیچ نوری مانند نور سفید فضا را بزرگتر نشان نمی ‌دهد.
• رنگ‌های روشنی نیز مانند پاستیلی برای بزرگ تر نشان دادن فضا می‌توانند استفاده شوند.

البته بهتر است در کنار توجه به رنگ نور برای تغییر اندازه فضا به رنگ سایر وسایل موجود در آن فضا نیز توجه نمود. زیرا بازتابش هر رنگ نور بر روی وسایل با رنگ ‌های مختلف متفاوت خواهد بود.
در ضمن باید توجه نمود که میزان نور طبیعی که از طریق پنجره‌ها یا نورگیر‌ها وارد می‌شود می‌تواند غلظت رنگ نور مصنوعی را تحت تاثیر قرار دهد. هرچه غلظت رنگ نور بالاتر برود؛ رنگ پررنگ تر به نظر می‌رسد. استفاده رنگ‌های گرمی مانند قرمز در یک فضای با پنجره‌های کوچک و کم نور، سبب می‌شود فضا بسیار کوچک‌تر به نظر برسد.

نگاهی دقیق تر به تاثیر رنگ نورهای نورپردازی بر احساسات انسان

بهتر است هنگام طراحی سیستم تامین نور و روشنایی فضاهای مختلف به تاثیر نور بر انسان توجه ویژه شود. قرار گرفتن در اتاق‌های کم نور می‌تواند سبب ناامیدی و افسردگی شود. در ضمن علاوه بر میزان نور، رنگ نور نیز فاکتور مهمی برای ایجاد یک نورپردازی داخلی ایده آل است. در ادامه تاثیر هر یک از رنگ های نور بر وضعیت عاطفی و ذهنی انسان آورده شده است.

1. رنگ زرد یک رنگ کلاسیک است. استفاده از نور زرد خوش خلقی را افزایش داده و سبب به وجود آمدن شادی می‌گردد. همچنین نور زرد احساس خستگی و خواب آلودگی را برطرف می‌کند.
2. نور سبز استرس را از بین می‌برد و سبب افزایش آرامش می‌شود. این رنگ می‌تواند گزینه مناسبی برای استفاده در اتاق خواب باشد.
3. نور سفید لامپ‌های LED تا حد امکان به نور سفید طبیعی نزدیک است. این گزینه ابتکار و کارایی را بیدار می‌کند.
4. نور قرمز انرژی بخش است و حتی فشار خون را افزایش می‌دهد. اما نباید از آن بیش از حد استفاده شود.
5. نور نارنجی اشتها را بیدار می‌کند. با آن می توانید میزان علاقه غذایی کودکان و بزرگسالان را افزایش دهید.
6. استفاده از نورهای دارای سایه های آبی و بنفش برای اتاق‌های روزانه توصیه نمی شود. زیرا این رنگ ها در طولانی مدت، می‌توانند افسرده کننده باشند.

چه زمانی بدن انسان نیاز به جذب نور دارد؟

هنگام بررسی تاثیر نورپردازی بر انسان متوجه می‌شویم که نور طبیعی خورشید و نور مصنوعی هر دو تاثیر زیادی بر ارگانیسم بدن انسان دارند. نور می‌تواند افراد را تحریک کند، آنها را آرام کند و بر عملکرد شناختی و چرخه خواب و بیداری آنها تاثیر بگذارد. نور خورشید اثرات مفید و مضری بر سلامت انسان دارد.
می‌دانیم که ویتامین D یکی از نیاز‌های ضروری بدن انسان است. کمبود این ویتامین می‌تواند منجر به بیماری‌هایی مانند راشیتیسم یا همان نرمی استخوان شود. کمبود این ویتامین می‌تواند سبب اختلال در جذب کلسیم گردد. بنابراین ما نیاز داریم که به طور روزانه از نور خورشید استفاده کنیم تا مقدار کافی از این ویتامین در بدن ما ساخته شود. همچنین در فصل‌های پاییز و زمستان بدن انسان با دریافت نور کافی می‌تواند از افسردگی‌های فصلی مصون بماند.
برای بهبود زخم و عفونت بدن انسان نیز می‌توان از نور طبیعی یا نورپردازی مصنوعی استفاده نمود. نوردرمانی می‌تواند سرعت تقسیم سلولی را افزایش داده و بهبود زخم‌ها را تسریع کند. بنابراین هنگام وجود زخم‌ها و یا عفونت‌ها بدن ما نیاز به نور بیشتری دارد. همچنین بدن انسان هنگام داشتن درد استخوان و یا درد‌های عضلانی نیازمند جذب نور بیشتری است. دوران کودکی که دوران رشد و نمو استخوان‌ها می باشد؛ یکی از زمان‌هایی است که باید نور کافی به بدن رسانده شود.

نورپردازی با نور گرم و نور سرد چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟

تا قبل از اختراع الکتریسیته در قرن نوزدهم، تنها نور مصنوعی گرم برای انسان آشنا بود. منابع اصلی نور شمع‌ها و لامپ‌های نفتی سفید بودند که نور با سایه‌های گرم (نارنجی، زرد) را ساطع می‌کردند و فقط می‌توانستند اتاق‌های زندگی را کمی روشن کنند. با اختراع لامپ‌های فلورسنت در قرن بیستم نور سفید‌تری به وجود آمد. چنین نوری به طور گسترده در کتابخانه‌ها، بیمارستان‌ها و کارگاه‌های صنعتی مورد استفاده قرار گرفت. واقعیت این است که نور سفید، نزدیک به نور روز، تمرکز و کارایی را افزایش می‌دهد. بنابراین فرد برای کار به منابع نور خنثی و سرد نیاز دارد.

در نورپردازی سایه‌های روشنایی نور (گرم، سرد) دمای رنگ نامیده می‌شود. دمای رنگ با واحد کلوین اندازه گیری می‌شود و با حرف “K” نشان داده می‌شود. هر چه دمای رنگ کمتر باشد، نوری که می‌بینیم گرم‌تر می‌شود. اگر دمای رنگ بالا باشد، نور سرد است. به عنوان یک قاعده، تولید کنندگان لامپ‌ها دمای رنگ را در مقیاس کلوین روی محصولات خود نشان می‌دهند. در جدول زیر مشخصات نورهای گرم، سرد و خنثی آورده شده است.

ایجاد حالات مختلف در ناخودآگاه یکی دیگر از موارد تاثیر نورپردازی بر سلامت روان انسان است. گرم یا سرد بودن نور تاثیری در سلامت چشم ندارد. نور گرم می‌تواند احساس راحتی و آرامش فرد را افزایش دهد. بهتر است در نورپردازی اتاق‌های استراحت از این نوع نور استفاده شود. نور گرم فضایی از آرامش و لطافت را به وجود می‌آورد. در چنین اتاق‌هایی فرد بهتر می تواند استراحت کند. نور سرد سیستم عصبی را تحریک می‌کند و تمرکز را افزایش داده و فعالیت شدید را تشویق می‌کند. در عین حال، نور سرد سریع‌تر از نور گرم ما را خسته می‌کند، زیرا تمرکز و فعال ماندن برای مدت طولانی دشوار است.

نور گرم برای برخی فضاهای عمومی نیز مانند رستوران‌ها و کافی شاپ‌ها مناسب است. سایه‌های گرم اعتماد به محیط را افزایش می‌دهند. منابع نوری در فضای باز مانند میدان‌ها و پارک‌ها، کوچه‌ها یا بلوار‌ها می‌توانند گرم باشند. در چنین شرایطی مردم می‌توانند به آرامی قدم زده و از تماشای طبیعت لذت ببرند. با استفاده از نور سرد در محیط‌های کاری، موسسات پزشکی و آموزشی می‌توان بازدهی را افزایش داد.

آیا نورپردازی بر اشتهای افراد تاثیر گذار است؟

دانشمندان تعدادی از کشورهای جهان به این نتیجه رسیده اند که نورپردازی داخل خانه بر اشتهای افراد نیز تأثیر می گذارد. مقدار غذایی که فرد می خورد مستقیماً به قدرت نور اتاق بستگی دارد. هر چه نور اتاق بیشتر باشد؛ اشتها کمتر می شود و بالعکس هرچه اتاق تاریک تر باشد فرد می تواند غذای بیشتری بخورد. نور همچنین بر میزان رضایت غذایی تأثیر می گذارد. قدرت اشتها تحت تأثیر رنگ محصولات غذایی و ماهیت نورپردازی آنها است. سوسیس‌هایی که در ویترین با نور پس‌زمینه نمایش داده می‌شوند بسیار جذاب به نظر می‌رسند، رنگ صورتی دلپذیری دارند و اشتها را تحریک می کنند. به طور کلی می توان با نور پردازی مناسب مواد خوراکی را جذاب تر نشان داد و اشتهای فرد را تحریک کرد.
نورپردازی آشپزخانه از اهمیت زیادی برخوردار است. می توانید یک لوستر با قابلیت تنظیم ارتفاع بالای میز ناهار خوری قرار دهید. اگر یک لوستر بالاتر از میز ناهار خوری نصب کنید، در طول شام یک فضای باشکوه ایجاد می‌شود. با پایین کشیدن لوستر فضای صمیمی ایجاد می شود که به افزایش اشتها کمک می کند. می توان با استفاده نمودن از اثر نورپردازی بر اشتها در رستوران ها اشتهای مشتریان را افزایش داد و درآمد رستوران را بالا برد.

برای تنظیم کردن خواب با توجه به لامپ و روشنایی چه نکاتی باید رعایت شوند؟

یکی دیگر از موارد تاثیر نور بر احساس انسان، ایجاد تغییر در کیفیت خواب است. چرخه خواب و بیداری توسط هورمون‌ها تنظیم می‌شود. بیداری توسط کورتیزول تامین می‌شود و ملاتونین مسئول خواب است. نورپردازی داخلی می‌تواند تاثیر مستقیمی بر تنظیم تولید هورمون‌ها و بر این اساس، ریتم خواب و بیداری داشته باشد. رعایت نکات زیر می‌تواند کیفیت خواب شما را افزایش دهد:

• در زمان خواب بهتر است تاریکی کامل فراهم شود؛ زیرا حتی اگر پلک بسته باشد چشمها به نور واکنش نشان می‌دهند.
• اگر ترجیح می‌دهید از چراغ شب استفاده کنید؛ بهتر است چراغی را انتخاب کنید که نور آن متمایل به قرمز باشد.
• منابع نور با طیف آبی، تولید ملاتونین را سرکوب می‌کنند. بنابراین بهتر است از این گونه منابع نور قبل از خواب استفاده نشود.
• بهتر است هنگام خواب مانیتور یا منبع نور دیگر نزدیک صورت شما قرار نگیرد.

آیا استفاده از نور طبیعی در افسردگی افراد تاثیری دارد؟

نور طبیعی روز روحیه انسان را بالا می برد. بررسی های فیزیولوژیست های اعصاب ثابت کرده است که افرادی که در دفاتر با پنجره های پانوراما کار می کنند به طور ذهنی نسبت به کسانی که در اتاق های استاندارد کار می کنند احساس شادی بیشتری می کنند.
ساعت بیولوژیکی ما در بخشی از مغز به نام هیپوتالاموس قرار دارد و با گیرنده های نوری، مانند آنهایی که در شبکیه یافت می شوند، مرتبط است. گیرنده های نوری مسئول همگام سازی ساعت داخلی ما با نوری هستند که در طول روز جذب می کنیم. چرخه شبانه روزی اساس ساعت بیولوژیکی است که بر خواب، خلق و خو، بیداری، هضم غذا، کنترل دما و حتی تجدید سلولی تاثیر می گذارد. دریافت مقدار لازم نور باعث بهبود خلق و خو و پرنشاط بودن می شود. در صورتی که نور کافی دریافت نشود؛ زمینه برای به وجود آمدن افسردگی و سایر اختلالات در بدن فراهم می شود.

نتایج بررسی اثر نورپردازی بر انسان

نور طبیعی با نیازهای بدن انسان تناسب دارد. می‌توان در کنار نور طبیعی با استفاده از روشهای مختلف نورپردازی فضای مناسبی را برای زندگی انسان‌ها به وجود آورد. حوزه تاثیر نورپردازی بر انسان بسیار گسترده است. با استفاده از نورپردازی مناسب در فضاهای مختلف می توان احساس بهتری را در انسان به وجود آورده و روحیه او را شاداب‌تر نمود.